Kentsel Altyapı
Yerleşme sistemlerinde birçok mekansal ve zamansal ölçek iç içe geçmiştir. Bir taraftan bireyler günlük aktivitelerine ve ilişkilerine karar verirken diğer taraftan da bölge ve kent ölçeğindeki yolculukları ile trafik sıkışıklığı, çevre kirliliği vb. dışsallıklara neden olurlar.
Bireylerin 5-10 yıllık zaman diliminde aldıkları konut yer seçimi kararları, bölge ve kent ölçeğinde sosyo-ekonomik yapının değişimine, üretim tesisleri ile ticari alanların yer değişimine neden olmaktadır. 10-50 yıllık dönemdeki demografik dönüşüm ve göçler ise yerleşmelerin büyümelerine veya küçülmelerine sebep olmaktadır (Barthelemy, 2016).
Yerleşme sistemlerinin modellenmesini veya tahmin edilmesini zorlaştıran sadece bu mekansal ve zamansal ölçeklerin çeşitliliği değildir. Sayısız değişken bu karmaşık sistemlerin dönüşümünü etkilemektedir. Üstelik bu mekansal ve zamansal ölçeklerin birbiri ile iç içe geçmiş olduğu açık bir şekilde görülmektedir ki yerleşme sistemlerinin dengede olduğu veya kendi kendine dengeye ulaşacağı düşünülmemektedir.
Nüfus, yerleşme sistemleri için önemli bir değişkendir. Nüfus değişkeninin genellikle açıklayıcı olduğu kabul edilmekle birlikte, genelleştirici olduğu konusuda eleştirilmektedir. Ancak çoğunlukla bir yerleşmenin nüfusunu bilmek onun hakkında bir çok özelliği açığa da çıkarmaktadır (Pumain ve Moriconi-Ebrard, 1997). En önemlisi nüfus değişkeni, yerleşmelerin gelişmesini, evrimini ve nasıl dönüştüğünü anlamak için genel bir başlangıç noktasıdır ve ilerlememizi destekler.
İzmir İlinin son on yıllık nüfus değişimi incelendiğinde 2009 yılında 3.868.308 olan ilin toplam nüfusunun, 2019 yılında 4.367.251’e ulaşarak %12,9 oranında büyüdüğü görülmektedir. 2009 yılında kent nüfusu 3.525.202 ile %91,1 düzeyindedir. 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir belediyesi sınırları, il sınırlarına genişletilmiş ve kent-kır nüfusu ayrımı ortadan kalktığı için il nüfusu kent nüfusu olarak da kabul edilmektedir.
2009 ve 2019 yıllarında İzmir metropoliten alanı körfez çeperi merkez ilçeler olarak adlandırabileceğimiz Karabağlar, Buca, Konak, Bayraklı ve Karşıyaka ilçe nüfusları, il bütününde en yüksek nüfusa sahip ilçelerdir. Kuzeyde Bergama ve güney doğuda Ödemiş alt-merkezler olarak öne çıkmaktadır.
İzmir, iç körfezden dış körfeze doğru yayılırken, kent merkezi büzülmektedir. Konak ilçesi %14,5 oranında küçülerek nüfusu 411.112’den 351.572’ye inmiştir.
*TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları veritabanları kullanılarak Simge Patır tarafından hazırlanmıştır.
Barthelemy, M. 2016. The Structure and Dynamics of Cities Urban Data Analysis and Theoretical Modeling. Cambridge: Cambridge University Press.
Pumain, D., Moriconi-Ebrard, F. 1997. City size distribution and metropolisation, Geojournal, 43, 307–314.TÜİK, 2021.
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Erişim: Şubat 2021.